1852 Lezing - uitreiking Cruquius Penning
Editie 2021
Woensdag 10 maart 2021 is vijfde Cruquius Penning uitgereikt aan Machteld Huber. Het evenement vond deze keer digitaal plaats via een livestream. Machteld Huber kreeg de penning voor haar werk aan het concept 'positieve gezondheid'. De lezing van Muriel Arts ging over collectief leiderschap. Bij zowel Huber als bij Arts is er een belangrijke rol voor de omgeving.
“In Haarlemmermeer staan de stoomgemalen Cruquius en Leegwater nog altijd symbool voor vernieuwing, creativiteit en ondernemerschap”, aldus burgemeester Schuurmans in haar welkomstwoord, bekijk hier de film. De gespreksleider is Kim Coppes.
Mentaal stoomgemaal
“Ook nu staan we weer op de drempel van nieuwe ontwikkelingen, die een nieuw normaal met zich mee zullen brengen. De winnaars van de Cruquius Penning zijn stuk voor stuk ‘mentale stoomgemalen’, vernieuwers, omdenkers en inspirators, volgens de burgemeester.
Pionier
Thomas Rau, juryvoorzitter, introduceerde de winnaar van de Cruquius Penning, Machteld Huber, als “een pionier op het gebied van gezondheid. Met de praktische boodschap dat ieder mens zijn eigen gezondheidsbalans heeft.”
Winnaar Cruquius Penning: Machteld Huber
Machteld Huber ontving de Penning voor haar werk aan het concept 'positieve gezondheid'. “Als je naar echte gezondheid gaat kijken, dan moet je anders gaan denken,” aldus Huber. “Als arts ben ik opgeleid met de gedachte dat ziekte een verstoring van evenwicht is. Die moet je in toom houden met zorg en medicatie.” Huber is na onderzoek uitgekomen bij een concept van gezondheid waarin heel veel factoren een rol spelen. “Het gaat om veerkracht. We moeten naar de hele mens kijken en naar betekenisvol leven,” aldus Machteld Huber in haar toespraak. Bekijk hier de film waarin ook juryvoorzitter Thomas Rau aan het woord komt. Bekijk ook het speciale filmportret dat met Machteld Huber is gemaakt.
Machteld Huber kreeg de Cruquius Penning van burgemeester Marianne Schuurmans en juryvoorzitter Thomas Rau. Foto: Jur Engelchor
1852 Lezing Muriel Arts over collectief leiderschap
Op een andere manier kwam de omgeving aan bod in de 1852 Lezing over collectief leiderschap, uitgesproken door ondernemer Muriel Arts. “Collectief leiderschap betekent onder meer dat je als leider je bewust bent van het systeem waarin je functioneert. Dat je korte en lange termijn kan verenigen. Verbondenheid is cruciaal, we zijn verbonden met elkaar en we moeten samenwerken. Dat vraagt onder meer focussen en het lef hebben om keuzes te maken,” zegt Muriel Arts in haar lezing, bekijk hier de film. “Het betekent dat je kijkt naar tripple value: de kracht van een bedrijf, waarmee je inspeelt op een marktkans en daaraan de behoeft van de planeet verbindt.”
Muriel Arts tijdens het uitspreken van de 1852 Lezing. Foto: Jur Engelchor
Inspiratie
Wethouder Mariëtte Sedee sloot het evenement af met een blik op wat de ideeën van Machteld Huber en Muriel Arts betekenen voor Haarlemmermeer. Sedee bedankte in haar slotwoord Huber en Arts voor de manier waarop zij hun publiek hebben geïnspireerd met hun bijdragen.
Terugkijken livestream
De gehele 1852 Lezing en de uitreiking van de Cruquius Penning zijn terug te zien, bekijk hier de film. De verschillende onderdelen zijn te zien via de linkjes in de tekst hierboven.
Terugluisteren podcasts
Allevier de onderdelen van de 1852 Lezing en uitreiking van de Cruquius Penning van 2021 zijn te beluisteren op het podcastkanaal van gemeente Haarlemmermeer op Anchor.fm en Spotify. U kunt zelf kiezen welk kanaal. Het gaat om de navolgende onderdelen: welkomstwoord door burgemeester Marianne Schuurmans, de uitreiking van de Cruquius Penning aan Machteld Huber, de 1852 lezing door Muriel Arts en de slotbeschouwing van wethouder Mariette Sedee.
Hieronder leest u meer over de achtergrond van de 1852 Lezing, de Cruquius Penning en eerdere edities.
Achtergrond 1852 Lezing en Cruquius Penning
1852: uit water gewonnen
Dankzij de visie en daadkracht van ondernemende pioniers werd in 1852 het Haarlemmermeer drooggelegd. De pioniers gebruikten daarvoor de grootste stoomgemalen ooit: de Cruquius bij Heemstede, de Lynden bij Halfweg en de Leeghwater bij de Kaag. Het gemaal Cruquius ontleent zijn naam aan Nicolaas Kruik, die zichzelf – zoals gebruikelijk bij medische studenten in zijn tijd – Nicolaus Cruquius noemde. Cruquius stierf in 1754, zo’n 100 jaar voor de drooglegging van het Haarlemmermeer, maar hij pleitte tijdens zijn leven voor deze drooglegging door de dreigingen van water voor het land. Het duurde nog tot 1836, voordat Koning Willem I het besluit nam om dit ook daadwerkelijk te doen. In 1840 ging de eerste spade de grond in. Er kwam een ringvaart van 62 kilometer om het meer heen en een dijk. Gegraven door duizenden mannen in ploegen van acht tot twaalf man. In 1844 ging het laatste gat in de ringdijk dicht. Nu kon het malen beginnen. Er waren 79 windmolens en drie stoomgemalen nodig. Dit werk duurde jaren. In het voorjaar van 1852 kwam de bodem van het Haarlemmermeer eindelijk in zicht. Veertien miljoen pompslagen waren nodig geweest om 800 miljoen kubieke meter weg te werken. Na de drooglegging was Haarlemmermeer aanvankelijk vooral een landbouwgemeente, maar vanaf 1916 ontwikkelde zich hier de nationale luchthaven Schiphol, inmiddels een economische motor van formaat. Haarlemmermeer is onderdeel van Metropoolregio Amsterdam.
Wat is de 1852 Lezing?
Het Cruquius gemaal is nog altijd het tastbare symbool van de wijze waarop innovatieve voortrekkers van water nieuw land wisten te maken. Tegenwoordig staan we voor nieuwe uitdagingen. Eén daarvan is de transitie naar een circulaire samenleving. Dat vraagt om een andere manier van denken en werken in een dynamische omgeving. Via de 1852 Lezing en de Cruquius Penning wordt aandacht gevraagd voor belangrijke duurzaamheidsvraagstukken. “Het is een terecht eerbetoon aan het ontstaan van de polder en aan de visionair Nicolaas Cruquius, de man die al in de 18e eeuw de noodzaak zag om het Haarlemmermeer te temmen. Tegelijkertijd wordt de relatie met hedendaagse vraagstukken gelegd door de visionairs van nu in het zonnetje te zetten: mensen die hun nek uitsteken en met vernieuwende ideeën komen om de lineaire economie om te buigen naar een circulaire. Wij hopen zo ook anderen te stimuleren om lef te tonen en te denken in mogelijkheden. Om zo zelf als stoomgemaal van de circulaire economie te dienen. Want natuurlijk is het lastig om van de gebaande paden af te wijken en het anders te doen dan we tot nog toe gewend zijn. Maar dat is wat er nodig is, want de tijd tikt door.”
Wat is de Cruquius Penning Haarlemmermeer?
De Cruquius Penning is een onderscheiding van gemeente Haarlemmermeer. Deze gaat naar een persoon die zich als pionier op bijzondere wijze inzet voor de transitie naar de circulaire samenleving. De Cruquius Penning symboliseert het respect en waardering voor de bijzondere pionierskwaliteiten, spraakmakend ondernemerschap en innovatiekracht van de ontvanger. Toekenning van de Cruquius Penning gebeurt bij besluit van een onafhankelijke jury, zijnde het Comité van Aanbeveling van de 1852 Lezing.
Criteria Cruquius Penning
De Cruquius Penning wordt toegekend aan een persoon die:
- Zich inzet voor de transitie in de samenleving, met opvallende (baanbrekende) prestaties c.q. aantoonbaar pionierschap;
- Hier op impactvolle wijze invulling aan geeft;
- Duurzaam zichtbaar is (voorbeeld/boegbeeld);
- Anderen stimuleert;
- Diverse activiteiten onderneemt en actueel is;
- ‘Een mentaal stoomgemaal’ is en zijn leven in dienst stelt van dit duurzaam gedachtegoed;
- Van onbesproken gedrag is;
- Geen bestaand of voormalig jurylid is van de Cruquius Penning.
Het Comité van Aanbeveling van de 1852 Lezing wordt gevormd door:
Thomas Rau, architect en directeur Architectenbureau Rau (juryvoorzitter)
Mariëtte Sedee, wethouder gemeente Haarlemmermeer
Esther Rommel, gedeputeerde provincie Noord-Holland
Maurits Groen, directeur MGMC Consultancy
Richard Emmerink, Directeur Strategy and Airport Planning Royal Schiphol Group
Onno Dwars, CEO Ballast Nedam Development / winnaar Cruquius Penning 2017
Marc van Rijsselberghe, directeur Zilt Proefbedrijf Texel / winnaar Cruquius Penning 2018
Koos van den Berg, advocaat, winnaar Cruquius Penning 2019
Editie 2019
Optimistische 1852 Lezing over klimaatoplossingen
Chad Frischmann had een hoopgevende boodschap toen hij op woensdag 30 januari de 1852 Lezing uitsprak, de vierde op rij.
“We hebben wel degelijk oplossingen om de opwarming van de aarde tegen te gaan.”
Staar je niet blind op de problemen, maar kijk met een oplossingsgerichte blik naar de toekomst. Dat hield Frischmann zijn publiek voor in het FOX theater in Hoofddorp. Frischmann is directeur van Drawdown, een internationaal onderzoeksproject dat honderd maatregelen heeft geformuleerd om de opwarming van de aarde tegen te gaan. Stuk voor stuk zijn ze onderzocht en doorgerekend op effectiviteit, uitvoerbaarheid en kosten. De dag voor de lezing had Frischmann de maatregelen aangeboden aan staatssecretaris Stientje van Veldhoven.
Win-win-win-situatie
Frischmann ging tijdens zijn lezing in op de top 20-maatregelen. Deels gaan die over duurzame energie, maar deels ook over heel andere zaken. Op nummer 1 staat aanpassing van koelsystemen, zoals airconditioners en koelkasten. Andere oplossingen zijn voedselverspilling tegengaan, (veel) minder vlees eten en op een duurzame manier landbouw bedrijven. Veel van die maatregen leveren volgens Frischman ook een heleboel andere voordelen op: voor onze gezondheid, veiligheid, welzijn en welvaart. “Een win-win-win-win-situatie.” Een boek hierover ligt in het Nederlands vertaald in de winkels. Bekijk de film van het uitspreken van de 1852 Lezing door Chad Frischmann.
Chad Frischmann spreekt de 1852 Lezing 2019 uit. Foto: Jur Engelchor
Grote stappen maken
De boodschap van Frischman was duidelijk: we moeten aan de slag. Diezelfde aansporing deed burgemeester Onno Hoes wat betreft de verduurzaming van Haarlemmermeer:
“We hebben haast. We zetten kleine stapjes, waar we grote stappen moeten zetten.”
Hij benadrukte het belang van samenwerking tussen publieke en private partijen om de rigoureuze keuzes te kunnen maken die nodig zijn. Dan is er een mooie toekomst in het verschiet.
“Een langetermijnvisie maken waarin vliegtuigen geluidloos en emissieloos over onze polder glijden is nu nog een droom, maar wordt werkelijkheid.”
Ook bedankte hij oud-wethouder John Nederstigt die mede aan de wieg van de 1852 Lezing stond. Bekijk de film van de openingstoespraak van de burgemeester.
‘Overheid heeft zorgplicht’
André van den Berg, commercieel directeur van Schiphol en lid van het Comité van Aanbeveling van de 1852 Lezing, vertelde dat de Nederlandse luchtvaartsector hard werkt om schoner en stiller te worden, maar dat er nog een weg te gaan is. Ook merkte hij op dat de sector flink onder vuur ligt vanuit de samenleving, maar dat tegelijk de vraag naar vliegen enorm is gestegen.
“Dat is een paradox. We moeten als burgers ook kritisch kijken hoe verantwoordelijk we ons zelf gedragen.”
Thomas Rau, voorzitter van het Comité van Aanbeveling, ging in op de rol van de overheid en de zorgplicht die zij heeft.
“De overheid moet doen wat nodig is om het langetermijn-welzijn van haar burgers te bevorderen.”
Kansen voor landbouw
De winnaar van de Cruquius Penning 2018, Marc van Rijsselberghe, vertelde dat hij zeker kansen ziet voor zilte landbouw in Haarlemmermeer. “Er zijn zo’n duizend wellen in de polder waardoor het zoute water omhoog komt.” Haarlemmermeer is niet de enige plek die met verzilting te maken heeft, wereldwijd is dit een groeiend probleem. Rijsselberghe kweekt op zijn Zilt Proefbedrijf Texel met succes gewassen die wel tegen zout kunnen. Zijn organisatie is inmiddels betrokken bij projecten in een groot aantal landen. Trots toonde hij foto’s van lachende boeren in Kenya die hun wortelopbrengst sinds vorig jaar hebben zien verdubbelen.
Uitreiking Cruquius Penning
Aan het eind van de middag kreeg advocaat Koos van den Berg de Cruquius Penning uit handen van burgemeester Onno Hoes. Als advocaat van Urgenda won hij de klimaat-rechtszaak tegen de staat, zowel bij de rechtbank als in hoger beroep. Juryvoorzitter Thomas Rau legde uit dat Van den Berg de Penning niet zozeer kreeg omdat hij die zaak had gewonnen, maar omdat hij hem had aangespannen.
“Jij hebt de overheid gewezen op haar zorgplicht.”
In zijn dankwoord ging Koos van den Berg in op de kritiek dat de rechters met deze uitspraak op de stoel van de overheid zijn gaan zitten. Daarmee is hij het vanzelfsprekend niet eens.
“Ook de staat moet zich fatsoenlijk gedragen. En als de staat dat niet doet, dan is dat onrecht. Op basis van de feiten en de rechtsregels konden de rechters dan ook niet anders dan tot deze uitspraak komen.” Bekijk de film met de uitreiking van de Cruquius Penning aan Koos van den Berg en aansluitend zijn toespraak. En bekijk het speciaal voor deze bijeenkomst gemaakte filmportret over Koos van den Berg.
Koos van den Berg (midden) heeft de Cruquius Penning 2019 ontvangen van burgemeester Onno Hoes en juryvoorzitter Thomas Rau. Foto: Jur Engelchor.
Silla is in de war
De presentatie in 2019 was in handen van journalist en fotograaf Sacha de Boer. Zij is zeer bij het onderwerp betrokken. Op haar foto’s staan plekken op aarde waar de gevolgen van klimaatverandering voelbaar zijn, zoals het woongebied van de Inuit in Canada. “De Inuit vertelden mij dat Silla in de war is. Silla is ‘het weer’, maar betekent ook ‘alles wat ademt’ en ‘ik’. Dus als Silla in de war is, zijn ze allemaal in de war.” Bekijk de film van de hele bijeenkomst (1852 Lezing en uitreiking penning) door burgemeester Onno Hoes, juryvoorzitter Thomas Rau, André van den Berg (Schiphol), Marc van Rijsselberghe (Zilt proefbedrijf Texel), Chad Frischmann (Drawdawn) en advocaat Koos van den Berg.
Editie 2018
'Duurzame wereld vraagt om nieuwe manier van denken'
Alleen door een nieuwe manier van denken, werken en organiseren komen we tot een duurzame wereld. Een omslag in het onderwijs is daarom noodzakelijk, aldus professor Derk Loorbach tijdens de 1852 Lezing die hij op 24 januari 2018 hield in het FOX theater in Hoofddorp. Ook werd hier de Cruquius Penning uitgereikt. Per dag worden maar liefst 100 miljoen plastic Coca-Colaflessen geproduceerd. En de Chinese internetwinkel Alibaba verkocht op 11 november, een Chinese feestdag, voor 35 miljard euro aan spullen.
“Alleen al het plakband van al die pakjes kan vierhonderd keer de wereld rond.”
Het zijn voorbeelden van wat Derk Loorbach de ‘onvolhoudbaarheid’ van onze manier van leven noemt.
Spoor
Dat we niet eindeloos op dit spoor verder kunnen, weten we volgens Loorbach al tientallen jaren. Toch komt de overgang naar een duurzame samenleving maar moeizaam op gang. Reden daarvoor is volgens hem dat we vast zitten in onze bestaande systemen en routines. Beleid is erop gericht om de huidige systemen beter (of minder slecht) te maken.
“Dat staat een transitie in de weg.”
Van alle tijden
Loorbach is directeur van het Dutch Research Institute For Transitions (DRIFT) en gespecialiseerd in transities, “revolutionaire systeemveranderingen op de lange termijn”. Transities zijn volgens de hoogleraar van alle tijden. Ze ontstaan op het moment dat het oude systeem vastloopt. Transities zijn noodzakelijk, maar ze doen ook pijn en brengen tijdelijk chaos met zich mee.
Collectieve comfortzone
Toch moeten we uit “onze collectieve comfortzone”, stelt Loorbach, en op zoek naar nieuwe manieren van denken, werken en organiseren. Onderwijs speelt daarbij een belangrijke rol, maar moet zelf óók een omslag maken. Loorbach pleit ervoor de transitieopgaven die bij de circulaire economie horen, tot de kern van het onderwijs te maken. Praktijkleren moet voorop staan. Verder moet het onderwijs competenties ontwikkelen zoals verbinden, ondernemen en duiden en het kritisch vermogen stimuleren. Bekijk de film van de lezing van Derk Loorbach.
De 1852 Lezing is een initiatief van de gemeente Haarlemmermeer. Met deze lezing wisselt Haarlemmermeer kennis uit en biedt pioniers op het gebied van de circulaire economie een podium Het is de derde keer dat de 1852 Lezing is gehouden. Spreker in 2017 was Wiebe Draijer, voorzitter van de Raad van Bestuur van de Rabobank, het jaar daarvoor watergezant Henk Ovink.
“We moeten uit onze collectieve comfortzone” zegt professor Derk Loorbach. Foto: Jur Engelchor
Uitreiking Cruquius Penning
Tijdens de 1852 Lezing wordt ook de Cruquius Penning uitgereikt, een onderscheiding waarmee Haarlemmermeer een pionier op het gebied van de circulaire samenleving in de schijnwerpers zet. De Penning ging in 2018 naar Marc van Rijsselberghe, die succesvol experimenteert met landbouw op zilte grond en zo bijdraagt aan het oplossen van het wereldvoedselprobleem. Dit is de film van de officiële overhandiging door burgemeester Onno Hoes en juryvoorzitter Thomas Rau. Bekijk ook de speciaal gemaakte film over het werk van Marc van Rijsselberghe door de jaren heen.
Marc van Rijsselberghe geflankeerd door burgemeester Onno Hoes en juryvoorzitter Thomas Rau. Foto: Jur Engelchor
Openingstoespraak burgemeester Hoes
Aan de 1852 Lezing en de uitreiking van de Cruquius Penning ging een toespraak vooraf van burgemeester Onno Hoes. Uitdagingen zijn voor Haarlemmermeer altijd kansen geweest, stelt de burgemeester.
“Toen de wereld overzichtelijk was met schone lucht, schoon water en een natuurlijk geëvolueerd landschap, hoefde een woord als duurzaamheid niet in het vocabulaire voor te komen. Vandaag de dag echter zijn het gebruik van lucht, bodem en water vele factoren intensiever dan destijds. De geschiedenis van onze polder en de grote aandacht voor duurzame ontwikkelingen weerspiegelt dus precies die omslag en daarom zijn we vandaag hier.”
Bekijk hier de film van de openingstoespraak van burgemeester Onno Hoes.
Bekijk de film waarin presentator Rudolf Hemmen in gesprek gaat met de leden van het Comité van Aanbeveling en professor Derk Loorbach.
Keynote sprekers alle edities 1852 Lezing
2016: 1ste editie
Presentatie (film) Nederland Waterland, Polderland, de visie van Henk Ovink, eerste watergezant Nederlandse Regering.
2017: 2de editie
Presentatie (film) Samenwerken in de transitie naar een circulaire economie: de visie van Wiebe Draijer, voorzitter Raad van Bestuur Rabobank.
2018: 3de editie
Presentatie (film) lezing over de maatregelen die zijn bedacht over de relatie van het onderwijs en de transitie naar de circulaire samenleving door professor Derk Loorbach, directeur Dutch Research Institute For Transitions (DRIFT).
2019: 4de editie
Presentatie (film) lezing over de maatregelen om de opwarming van de aarde tegen te gaan door Chad Frischmann, directeur Drawdown.
2021: 5de editie
Presentatie (film) over de lezing over collectief leiderschap door ondernemer Muriël Arts.
Ontvangers Cruquius Penning
Pallas Agterberg (directeur Strategie Alliander), winnaar 2016 (1ste editie)
Bekijk de film waarom de penning naar Pallas ging. Bekijk de film over de uitreiking aan Pallas Agterberg.
Onno Dwars (commercieel directeur Ballast Nedam Development), winnaar 2017 (2de editie)
Bekijk de film over de reden waarom Onno de penning kreeg. Bekijk de film over de uitreiking aan Onno Dwars.
Marc van Rijsselberghe (directeur Zilt Proefbedrijf Texel), winnaar 2018 (3de editie)
Bekijk de film over de reden waarom Marc de penning kreeg. Bekijk de film over de uitreiking aan Marc van Rijsselberghe.
Advocaat Koos van den Berg, winnaar 2019 (4de editie)
Bekijk de korte film over de de reden waarom Koos de penning kreeg. van de jury. Bekijk de film over de uitreiking aan Koos van den Berg.
Machteld Huber (arts), winnaar 2021 (5de editie)
Bekijk de korte film over de reden waarom Machteld Huber de penning kreeg. Bekijk ook de film over de uitreiking aan Machteld Huber (vanaf 1.05).